2 - Reflexions sur comique-lamoryant /
Mais afin que vous ne m'accuſiez pas de combattre des chimeres, je dois vous tranſcrire ici les maximes * Lettresſur Méla-nide.Paris,Merigot,1741.d'un Apologiſte de Mélanide *, cet te Comédie, ſi juſtement célebre, & dont j'aurai ſi ſouvent occaſion de vous parler dans la ſuite. „Pour- quoi, dit-il, voudroit-on défen dre à ſon Auteur de réunir dans le même ouvrage ce que le Comique a de plus fin, & tout ce que le Tra gique peut offrir de plus touchant? Blâme ce mélange qui voudra; pour moi, je m'en accommode très-bien; aimer le changement juſques dans les plaiſirs, c'eſt le goût de la nature. . . . . On paſſe d'un plaiſir à l'autre; on rit & l'on pleure tour à tour. Ce genre de Spectacle eſt nouveau, ſil'on veut; mais il a pour lui le ſuffrage de la raiſon & de la nature, l'autorité du beau ſexe, & les applaudiſſe mens du Public“.
4 - Reflexions sur comique-lamoryant /
L'on peut mettre encore au nom bre des raiſons qui feront dépren dre du goût larmoyant, la difficulté extrême de réuſſir dans ce genre: la carriere n'eſt pas vaſte; & il faut pour la remplir avec ſuccès, un gé nie auſſi brillant, auſſi cultivé que celui de l'auteur de Mélanide. M. de Fontenelle a un ton qui lui eſt propre, & qui lui ſied admirable- ment bien, mais qu'il eſt impoſſible ou dangereux d'imiter. M. de la Chauſſée a le ſien qu'il a créé, & qui trouvera encore moins d'imita teurs par l'eſpece d'impoſſibilité qu'il ya de ne pas copier ſes fables, que par la difficulté de les rendre avec autant d'art & avec des couleurs auſſi brillantes que celles qu'il a employées.
8 - Betrachtungen über das weinerlich Komische /
Unter die Gründe, warum man den Geschmack an dem weinerlich Komischen wird fahren lassen, gehöret auch noch die äusserste Schwierigkeit, in dieser Gattung glücklich zu seyn: die Laufbahn ist nicht von grossem Umfange, und es wird ein eben so glänzendes und bearbeitetes Genie, als das Genie des Verfassers der Melanide ist, dazu erfordert, wenn man sie mit gutem Fortgange ausfüllen will. Der Herr von Fontenelle hat einen Ton, welcher ihm eigen ist, und der ihm allein unvergleichlich wohl läßt; allein es ist unmöglich oder gefährlich ihn nachzuahmen. Der Herr de la Chaussee hat gleichfalls seinen Ton, dessen Schöpfer er ist, und dem es mehr in Ansehung der Art von Unmöglichkeit, seine Fabeln nicht nach zu copiren, als in Ansehung der Schwierigkeit, sie mit eben so vieler Kunst und mit eben so glänzenden Farben vorzutragen, an Nachahmern fehlen wird.
9 - Pro Comoedia commovente /
At enim aliud genus est, quod magis in vitio esse videtur, propterea, quod ioci et sales minus ibi
dominantur, quam, affectus; deinde, quod
primariae eius personae aut non sunt plebeiae et vitiosae, sed
nobilioris conditionis, moribuselegantibus et sermone cultiori vtentes, aut si vel maxime habent vitia,
tamen non ea, quae facile in plebemcadant. Cuius ferme generis comoediae sunt Philosophi amantes apud
Destouchesium, Melanide apud Chaussaeum, Pupilla apud Faganum, Sidney apud Gressettum. Quoniam vero ea persona, a
qua potissimum fabula pendet, aut bonae notae est, aut tamen non in eo
vitii genere posita, quod magnopere risum moueat, inde omnino quaeri
potest, quanam in re conueniat eiusmodi ludus cum indole comoediae. Quamuis enim
plerumque interiecti sint hilariores characteres et quodam modo ridiculi ; tamen, reliquis praeualentibus, satis apparet, hos appositos tantum
eo consilio esse, vt illi variarentur, non autem necessario, vti eos, a
quibus ipsa fabula repetenda esset. Iam
facile largior, eiusmodi fabulas non capi
angustis illis limitibus, quibus comoedia
circumscribi solet, sed illud quaero, debeantne illi limites ita promoueri
ac proferri, vt huic dramatis generi locus sit? Si
finis comoediae generatim animi libera est
oblectatio, eaque efficitur apta imitatione
vitae priuatae: facilis erit via ad inueniendas aeque ac constituendas
diuersas comoediae formas. Cum enim duplex sit
genus actionum humanorum, vnum quod risum ,
alterum quod grauiores animi motus excitet: duplex comoediae, tanquam vitae imitatricis, erit forma; vna illa quae risui, altera quae grauioribus mentis
motibus ciendis sit accommodata; cum tandem actiones sint, quae ex diuersis, quibus constant, partibus, ac
diuersis, a quibus suscipiuntur, personis, consideratae, vtrumque efficere
possint: erit et mixtum comoediae genus, ex quo
est e.c. Cyclops apud Euripidem, Gloriosus apud Destouchesium. Quod praeclare vidit nuper defunctus,
mihique desideratissimus amicus, SCHLEGELIVS, Professor apud Danos,
artis dramaticae decus perpetuum. Viede sis, quae ex aliqua eius,
caeteroquin inedita, super hoc genere commentatione relata sunt in
animaduersionibus ad BATTAEI libellum, Les beaux Arts
reduits à un même principe, nuper conuersum e gallica in linguam vernaculam, p. 316.
edit. Lips.Quod si comoediae finis permittit, quid
impedit, quo minus fiat? Auctoritas maiorum?
Quasi vero scelus esset, tentare aliquid, quod
illi intentatum reliquerunt, aut abire a maioribus eadem de caussa, qua in
ceteris eos sequimur? Nonne HORATIVS adeo dicit?
Nec minimum meruere decus, vestigia Graeca
Ausi deserere. Si non licet docere fabulas, nifi eas, quae
exacte respondeantARISTOPHANEIS, PLAVTINIS, imo et TERENTIANIS; valde timeo, ne parum consulatur et bonismoribus, et aetatis nostrae genio. Num eam fabulam, quae a vita communi euocata est, et ita
tractatur cum virtute, vt et delectet et doceat,
qui est finis omnis dramatis, quia comoediae
definitio, a veteribus tradita, non satis in eam conuenit, eam igiture
theatro proscribendam putabimus? An ea de caussa inepta et monstri similis
erit? Iis in rebus, quae sentiri et sensu
iudicari possunt, vox naturae, opinor, haud paullo maior veriorque est,
quam praeceptorum. Quae olim in scena vsu
comprobata fuerant dramata, ab iis deinde regulae desumtae sunt.
Itaque liceat nobis eodem beneficio frui, et, si
qua est, praeter veterem, comoediaefor-ma, quae placeat, quae plausum ferat, vno verbo,
quae delectet et prosit, ceterum communes et immutabiles dramatisleges non violet, sed in fabula describenda et
distribuenda, atque in hominum moribus et naturis
pingendis, diligenter seruet; cur de ea potius querendum, quam gratulandum nobis esse existimemus? Putasne, si
inepta ista esset, de qua loquimur, comoedia,
rem, tam ineptam, simul et prudentum et populi approbationem mouere
posse? Scimus autem eiusmodi ludos multo cum plausu Parisiis, aliisque
locis, iteratis vicibus, esse acceptos, facilemque adanimosaditum inuenisse. Quod si plurimi tali dramate
cum voluptate afficiuntur, paucos, qui nihil eiusmodi sentire posse perhibent, Accommodari posse videtur comoediae nostrae id quod CICERO de oratione aliqua, probanda
an improbanda, contra BRVTVM disputat. Tu artifex, inquit, quid quaeris amplius? Delectatur
audiens multitudo et ducitur oratione et quasi voluptate quadam perfunditur.
Quid habes, quod disputes? Gaudet, dolet, ridet, plorat, fauet, audit,
contemnit, inuidet, ad miserationem inducitur, ad pudendum, ad pigendum,
irascitur, miratur, sperat, timet: haec proinde accidunt, vt eorum, qui
adsunt, mentes verbis et sententiis et actione tractantur. Quid est quod
expectectur docti alicuius sententia? Quod enim probat multitudo, hoc idem
doctis probandum est. Denique hoc specimen est popularis iudicii, in quo
nunquam fuit populo cum doctis intelligentibusque dissensio. CIC. in
BRUTO. p. 569. s. edit. Elzeu. quid multum
morabimur? Sunt, quibus et hilarior comoedia
nullo modo faciat satis, neque
timen ea de caussa bona esse desinit. Ast deprehenduntur in comoediis, quae mouentes esse volunt, ieiunae,
frigidiusculae, atque insulsae multae? Quid tum?
Mihi non est sermo de quauis misera fabella. Quin et ab altera parte multas
eas-que ineptissimas inuenire possis, quarum
auctores non accusari possunt, communes
neglexisse regulas; immo vero principem regulam,
vt cum BOILAVIOIn not. ad vers. I.
Artis Poët.
loquar, non tenuerunt. Nempe caruerunt ingenio
venusto. Iam quando idem accidit scriptoribus comoediae huius recentioris,
culpa non in rem ipsam conferenda est. Vere autem si volumus iudicare,
quale illi pretium sit statuendum, eam ad communem dramatis finem, vti monui, referamus necesse est. Sine dubio comoedia ad delectandum inuenta est,
sed quoniam nulla est delectatio, a regulis artis
profecta et honesta, cui non aliqua vtilitas adhaerescat, comoedia quoque
ad vtilitatem spectare dici potest et debet. Prius illud obtinetur tum ipso fabulae argumento, tum personarum
aptis, nouis, et variatis characteribus.
Delectatio ex argumento fabulae gignitur primum,
cum expectatio et mouetur et sustinetur; deinde
cum eidem satisfit aliter, ac ab initio visum erat, vbique legibus
verosimilitudinis diligenter seruatis. Quod quidem adeo verum est, vt res,
siue vere gesta, siue ficta, quamuis natura sua maxime admirabilis, in
scenam producta, tamen, si non sit verosimilis, nullo modo delectet.
Respicere exemplar vitae morumque iubebo
Doctum imitatorem. Scilicet in omni fictione non tam ipsa fabula, quamingenium et artificium eius tractandae, parit
voluptatem audientibus. Is enim omne punctum
fert, ait WEREN- FELSIVS,Orat. cit. p.
367. is delectat, qui personam, mores, affectus, quoscunque demum in
scena repraesentare vult, optime, et viuis, quantum fieri potest,
coloribus depingit, spectatoressuos in rem
praesentem deducit, et quoscunque cupit, in eorum pectoribus animi
motus imprimit. Neque vero solum ideo
placere dicatur comoedia, quod aliorumactiones absurdas, et risui mouendo
aptas, oculis animisque defigit, (id enim et bona
satyra praestat) sed quod in argumento vno, et in se suaui, exponendo ita
versatur, vt spectatoris animum vbique expectatione suspensum habeat,
eum commode detineat et exerceat, atque ita exercendo et persuadendo
voluptatem et approbationem moueat. Quo modo enim delectare potuissent
ferme omnes, quas habemus, Fabulae Terentii, imo non nullae Plauti, tan- quam Captiuei, in quibus, ob interuenientes
Simones, Chremetes, Phaedrias, Hegiones, non solum magna pars fabulae
non est ludicra, sed potius seria. Sin autem ad hanc quaestionem
delectationis non pertinet necessario actio ridicula; si omnis fabula,
veritatisaemula, atque rebus, auditu visuque dignis, distincta, demulcet
animos; cur non argumentum etiam grauius, dulce tamen natura sua, ad
comoediam, non nunquam adhiberi queat? Tunc quoque mirificam sentimus voluptatem,WERENFELS. eod. l. cum arctam
quasiamicitiam cum certa in comoedia
persona inimus, pro hac laboramus, pro hac solliciti sumus, cum hac
amicos inimicos communes habemus, pro
hac tacita vota fa-cimus, huius periculis metuimus,
huius malis dolemus, huius innocentia et virtute detecta gaudemus.
Multa non sunt iocosa, neque tamen ideo tristia. Delectabit fabulal, quae nobis virum, summo loco atque genere
ortum, cum puella infimae conditionis
matrimonium ineuntem, ita ante oculos ponit, vt,
quae inepte et absurde in hoc amoris genere fieri possint, declaret. Sed
mutemus statum fabulae. Non sit ineptum
illud viri consilium, sed iustis de caussis aut laudabile, aut probabile
saltem; minusne hic delectabit raritas et honestas rei, quam ibi
turpitudo? Extat huius argumenti comoedia apud Voltarium, Nanine inscripta, quam plausum in theatro tulisse accepimus;
neque negari debet, posse excogitari, et ad vitam priuatam accommodari
eiusmodi facta, quae moueant admirationem, neque
sapiant fabulas romanenses, vsu id ipsum comprobante.
10 - Discours historique sur l'apocalypse /
Es ist aber noch eine andre Gattung, an welcher mehr auszusetzen zu seyn scheinet, weil Scherz und Spott weniger darinne herrschen, als die Gemüthsbewegungen, und weil ihre vornehmsten Personen entweder nicht gemein und tadel rührende Lustspiel.haft, sondern von vornehmen Stande, von zier lichen Sitten und von einer artigen Lebensart sind, oder, wenn sie ja einige Laster haben, ihnen doch nicht solche ankleben, dergleichen bey dem Pöbel gemeiniglich zu finden sind. Von dieser Gattung sind ungefehr die verliebten Philosphen<Philosophen> des Destouches, die Mela nide des la Chaussee, das Mündel des Fa gan, und der Sidney des Gressets. Weil nun aber diejenige Person, auf die es in dem Stücke größten Theils ankömmt, entweder von guter Art ist, oder doch keinen allzulächerlichen Fehler an sich hat, so kann daher ganz wohl gefragt werden, worinne denn ein solches Schauspiel mit dem Wesen der Komödie übereinkomme? Denn obschon mei sten Theils auch lustige und auf gewisse Art lächerliche Charaktere darinne vorkommen, so erhält doch genugsam aus der Ueberlegenheit der andern, daß sie nur der Veränderung wegen mit eingemischt sind und das Hauptwerk ganz und gar nicht vorstellen sollen. Nun gebe ich sehr gerne zu, daß dergleichen Schauspiele in den Grenzen, welche man der Komödie zu setzen pflegt, nicht mit begriffen sind; allein es fragt sich, ob man nicht diese Grenzen um so viel erweitern müsse, daß sie auch jene Gattung dramatischer Gedichte mit in sich schliessen können. *
* Wenn der Endzweck der Komödie überhaupt eine enständige Gemüthsergötzung ist, und diese durch eine geschickte Nachahmung des gemeinen Lebens verschaft wird: so werden sich die ver= schiednen Formen der Komödie gar leicht erfin= den und bestimmen lassen. Denn da es eine doppelte Art von menschlichen Handlungen giebt, indem einige Lachen, und andre ernsthaftere Ge= müthsbewegungen erwecken: so muß es auch eine doppelte Art von Komödie geben, welche die Nachahmerin des gemeinen Lebens ist. Die eine muß zu Erregung des Lachens, und die andre zu Erregung ernsthaftrer Gemüthsbewegungen geschickt seyn. Und da es endlich auch Handlun= gen giebt, die in Betrachtung ihrer verschiednen Theile, und in Ansehung der verschiednen Per= sonen von welchen sie ausgeübt werden, beydes hervorzubringen fähig sind: so muß es auch eine vermischte Gattung von Komödien geben, von wel= cher der Cyclops des Euripides, und der Ruhm= redige des Destouches sind. Dieses hat der jüngst in Dennemark verstorbene Hr. Prof. Schlegel, ein Freund dessen Verlust ich nie genug betauren kann, und ein Dichter der eine ewige Zierde der dramatischen Dichtkunst seyn wird, vollkommen wohl eingesehen. Man sehe was in den Anmer= kungen zu der deutschen Uebersetzung der Schrift des Herrn Batteux, Les beaux Arts reduits à un même principe, welche vor einiger Zeit in Leipzig herausgekommen, aus einer von seinen noch un= gedruckten Abhandlungen, über diese Materie angeführet worden. S. 316.
Abhandlung für das Wenn dieses nun der Endzweck der Komödie verstattet, so sehe ich nicht, warum es nicht erlaubt seyn sollte? Das Ansehen unsrer Vorgänger wird es doch nicht verwehren? Es wird doch kein Verbrechen seyn, dasjenige zu versuchen, was sie unversucht gelassen haben, oder aus eben der Ursache von ihnen abzugehen, aus welcher wir ihnen in andern Stücken zu folgen pflegen? Hat nicht schon Horatius gesagt: