Predigt Nr. 11 – Vetter 7 – F 52r-58v (diplomatisch)
Überschrift
[52r]
1 Sil̓e eſt regnū celo ꝝ hōi pr̄ fāilias·
A
Abschnitt 1
1 Dis ewͫ hu̍te ſprach·
2 Daʒ himelriche
daʒ iſt gelich einē· M· eime huſwirte· Der vſ
ging· Daʒ er miete werk lu̍te in ſinē winga-
rtē·
3 vnd ging fro vs ʒvͦ pꝛimē ʒit· ʒvͦ tertiē
ʒit· vnd ʒvͦ ſextē· vnd dingete ſi vmbe ei-
nē tegelichē phēninge·
4 Do es obent waʒ
Do vant er lu̍te muͤſſig ſtan· vnd ſprach
ʒvͦ in·
5 wes ſtont ir hie allen den dag muͤſ-
ſig·
6 Gont oͮch ir in minē wīgartē· vnd daʒ
reht iſt daʒ gibe ich v̍ch·
Abschnitt 2
1 Diſer huſwirt daʒ
iſt vnſer lieber h͛re
ih̓c xp̄c
2 ſin hus daʒ iſt
himelriche· vnd ertriche vegefu̍r· vnd hel-
le·
3 Der ſach· daʒ alle die nature v͛irret waʒ
und daʒ ſin minnenklicher wingarte muͤſ-
ſig lag·
4 vnd meſliche nature· die dar ʒvͦ ge-
maht waʒ· diſen edelen wingartē ʒvͦ beſitʒē
die waʒ v͛irret· vnd lies diſen mīnenklichē
[52v]wingarten muͤſſig ligē·
5 Nv diſer h͛re er
wolte diſen· M· wider laden in ſinē wingar-
tē da er in ʒvͦ gemaht hatte· vnd ging fruͤ-
ge vs
Abschnitt 3
1 in eime ſinne ſo iſt vnſer mīnenklich͛
herre fruͤge vs gegangē· Do er in der ewi-
ger geburt iſt vs gegangē vs dem vetter-
lichē herʒen· vnd iſt doch inne bliben·
2 In ei-
me anderen ſinne So iſt vnſer lieb͛ herre
ih̓c xp̄c fruͤge vs gegangē in menſchliche
nature vmbe· daʒ· daʒ er vns v͛dingete·
vnd wid͛ bꝛehte in ſinē wingarten· vnd
miete lu̍te· ʒvͦ pꝛime· ʒvͦ tercien· ʒvͦ nonen
ʒit·
3 ʒvͦ veſ ꝑzit ging er ab͛ vs· vnd vant
ab͛ lu̍te· vnd diſe lu̍te ſtūden muͤſſig·
4 vn̄ er
ſprach ſi herlichē an wes ſi allen den dag
da muͤſſig ſtuͤnden·
5 vnd ſi ſprachen·
6 wan
vns niemā gedinget en hat·
7 dis muͤſſige
lu̍te· vnd doch niemā gedinget en hat Daʒ
ſint die lu̍te· die noch ſtent in irre natu̍r-
lich͛ luterkeit· vnd vnſchult· vnd ſint ſi
vil ſelig·
8 vnd geſach ſi got ie· daʒ ſi niht
v͛dinget enſint von der welte· oder von
[53r]den creaturen· Oder ſint oͮch etwenne v͛din-
get geweſen· daʒ ſi doch nvͦ fri ſint· vn̄ lidig
vnverdinget ſint·
9 Doch ſtent diſe lu̍te mvͤ-
ſſig·
10 Daʒ iſt ſi ſtent in lawikeit· ī kaltheit
mīnelos· vnd gnadelos·
11 wā wa nu̍t· die
gnade gotʒ en iſt· die wil d͛· ɱ· ſtet in der
naturē· vnd dete d͛· M· ob es mv̍gelich w͛e
alle die guͦtē w͛k die alle die welt ie gede-
te er ſtet nochtan alʒvͦ male muͤſſig· vnd
itel· vnd enhilfet ʒvͦ male nv̍t·
12 Dis fruͤge
vs gan· Daʒ meint d͛ vſgang der gnaden
13 wan der moꝛgen· daʒ iſt ein ende d͛ naht
da daʒ vinſterniſſe ein ende nimet· vnd d͛
tag der gnadē vf get·
Abschnitt 4
1 Er ſpꝛach
2 wes ſtent
ir hie mvͤſſig·
3 Gant ī minē wingartē·
4 vnd
daʒ reht iſt daʒ gib ich v̍ch·
5 Diſe ging vnge-
lich in diſen wingarten·
6 Die eine· daʒ ſint
an hebende lu̍te die gent dꝛin mit vſſerlich͛
arbeit· vnd in ſinnelich͛ wiſē· vnd mit iren
eiginē vfſetʒen· vnd v͛blibēt· doch in deme
daʒ ſi groſſe werk tuͦnt alſo vaſten vnd
wachē· vnd bettent vil vn̄ en nement irs
[53v]grundes nv̍t war·
7 Si behaltēt ſich in ſin-
nelich͛ genvͤgetē gunſt· vngūſt·
8 vnd dan vs
wirt geboꝛen vnrehte vrteil·
9 vnd in ī ſtent
vil gebꝛeſten· hoffart ſwindekeit bitterkeit
eiginwillekeit kriegelicheit· vnd manig
diſeme gelich·
Abschnitt 5
1 Die anderē die hant v͛ſmehet
ſinneliche genvͤgede· vnd hant ovch grobe
gebreſten v̍ber wūden· vnd ſint gekert
ʒuͦ eime hoherē grate·
2 Die wādelent in d͛
v͛nv̍nftig͛ vͤbūge· vn̄ da inne vindent ſi ſo-
liche luſt· vnd wūne· Daʒ ſi der alre neheſt͛
woꝛheit v͛blibēt·
Abschnitt 6
1 Svnd͛ die dirtē· Daʒ ſint
mīnenkliche· M·
2 die ging v̍b͛ alle ding vn̄
gieng oꝛdenlichen· vn̄ edellichē in den wī-
gartē·
3 wā die· M· die in meinent noch in
mīnent· Nv̍t· dā got in ime ſelber· vnd in
ſehent wed͛ vf luſt noch noch vf nutʒ·
Noch vf enkein ding niht· vf alle die vſ-
flu̍ſſe· die vſ gotte geflieſſen mv̍gē·
4 Dan
ſi v͛ſinkēt inrelichē einvelteklichē in gotte
vnd ſi meinēt alleine gotʒ lob· vn̄ ſin ere
Daʒ ſin ewige wol bevelliche wille alleine
[54r]gew͛de in in· vnd in allen creaturē·
5 Da dur-
ch lident ſi· vnd laſſent ſi alle ding· vn̄ ent-
phahent von gotte· vnd tragent ime alles
daʒ ſi entphahent ʒvͦ male lu̍terlichen wid͛
vf· vn̄ in nemēt ſich des ſinē· ʒvͦ male niht
an·
6 Si tuͦnt rehte als ein waſſer dʒ vſ flu̍ſ-
ſet· vn̄ wid͛ in flu̍ſſet· als dʒ mer das flu̍ſ-
ſet vs· vnd ilet iemer wider in den vꝛſpꝛ-
vng·
7 Alſo diſe
8 alle ire gaben· die tragent
ſi wid͛ in den grunt· da es geboꝛē wart·
vnd mit deme ſo flieſſent ſi ſelber wid͛ in
9 wan ſo ſi alle ir gaben wid͛ tragēt· vnd
nu̍t in w͛dent enthalten weder in luſte
noch in nu̍tʒe· noch dis noch daʒ· ſus noch
ſo· ſo mvͦs got von not ir enthalt ſin in
reliche·
10 Nvͦ wie diſe meinv̄ge alſus lu̍ter-
lichē· den· M· vſſer ime tragent· vn̄ wie ſi
einveltig· vnd blos vf got· ge· ſo hat die
nature ein etwaʒ wider boͤvgen vf ſich ſel-
ber·
11 Des in kan d͛· M· nv̍t abe geſcheiden
Er welle oder enwelle·
12 Daʒ iſt daʒ der· M·
g͛ne got hette· vnd von naturē begert ſe-
[54v]lig ʒvͦ ſinde·
13 alleine daʒ ſi ſo ſolte gar klei-
ne· vn̄ an dem alre mīneſtē teile an geſehē
vn̄ gemeint w͛den·
Abschnitt 7
1 gelich͛ wis alſo der ar-
beiter des wingartē
2 alleine er durch die
arbeit da ſi· Doch mvͦs er ein inbis haben
3 vnd das iſt gar kurʒe ʒit· vnd die arbeit
die iſt gar lang·
4 al den dag iſt die arbeit
vn̄ kume als ein ſtūde iſt die labūge
5 vnd
die ſelbe die iſt durch· die arbeit alleine
daʒ er gearbeiten mv̍ge· Dar vmbe iſt das
eſſen·
6 vn̄ die ſpiſe die got eime durch fleiſch
vnd bluͦt vn̄ marg vn̄ gebeine·
7 vn̄ daʒ
tragent ſich alʒe male wid͛ vs· vn̄ wirt
v͛ʒert mit der arbeit·
8 vnd als daʒ alleʒ
v͛ʒert iſt in dem w͛ke· So iſſet er aber eī
kleines· Daʒ er es v͛ʒerē· aber in dem w͛-
ke dis wingarten
9 rehte alſus ſol der edele
M· tuͦn· das er alſo ein wid͛ boͤvgūge ī ime
vindet· Got ʒvͦ habene gnade· vnd wʒ des
iſt· Daʒ er des ſinē gar kleine· vnd wenig
an meinē alleine es doch ſin muͦs· Dan
ʒvͦ einre ladūgē· vn̄ er machūgē· Daʒ er
[55r]es v͛ʒerē mv̍ge in der arbeit·
10 vnd ſo es
vf daʒ hoͤheſte v͛ʒert wirt mit wider
flieſſūge in alre wis als ſi es entpfangē
hant· So mvͤſſen ſi ab͛ wol gelabet w͛den
in dem mīnenklichē vs flv̍ſſen in den woꝛ-
ten· Daʒ ſi es aber v͛ʒerē mv̍gē·
Abschnitt 8
1 Oͮch kind͛
die· die gaben gotʒ liblichē· vnd geiſtlichē
alſus wider tragent alʒvͦ male daʒ ſint
die· alleine die noch mere gaben alle ʒit
entpfenglich· vnd wirdig w͛dent·
2 Diſe
lu̍te weren des wert daʒ ſi ꝑlin vn̄ golt·
eſſent· vnd daʒ alre beſte daʒ die welt
hat·
3 ab͛ nv iſt manig edel arm· ɱ· der
dis nv̍t enhat· Der ſol vallen in die alle
v͛mv̍gende kraft gotʒ· vnd ſol der getru-
wē· daʒ die wol ſv̍lle helfen·
Abschnitt 9
1 kinder kind͛
diſen· ɱ· geſchiht rehte alſo dem win holʒe
2 dʒ iſt vſwendig ſwartʒ· vn̄ du̍rre· vn̄ gar
ſnoͤde·
3 vnd ſo wer es nv̍t in erkente den en
duhte es niergēt ʒvͦ guͦt· Dan in daʒ fu̍r
ʒe werfēne· vn̄ ʒvͦ verbu̍rnē·
4 Mer da ſint
inne v͛boꝛgē in dem grūde· Die lebende ade-
[55v]rē· vn̄ die edele kraft· Da die aller edel-
ſte ſuͤſſeſte fruht vs kūmet voꝛ alleme
holʒe· vnd allen boͮmē·
5 Rehte· alſo iſt
diſeme alre mīnenklicheſte in got v͛ſun-
keme volke·
6 Daʒ iſt vſwendig an deme
ſchine als ein verdoꝛbē volke· vnd ſwarʒ
vn̄ ſchint du̍rre·
7 wan ſi ſint demuͤtig vn̄
kleine· vnd enge vſwert· ſi en ſint wed͛ vō
groſſen woꝛtē· noch w͛ken· Noch von vf-
ſetʒē· vnd enſchinet nv̍t· vnd ſint die mī-
neſtē in irme teile·
8 aber die· die lebende
adere bekente· die in deme grunde iſt· Da
ſi irme teile entpfallent· vnd got ir teile
ir enthalt iſt wafen· welich ein wūnen-
klich ding· dʒ w͛e daʒ ʒvͦ bekennende
Abschnitt 10
1 Nv
get der wingarter nvͦ ſchiere vs· vn̄ be-
ſnit ſine reben· dʒ wilde holtʒ abe·
2 wan in
dete er des nv̍t· vnd lieſſe es ſtā an deme
guͦtē holtʒe· So bꝛehte es alles ſurē boͤſen
win·
3 alſo ſol tuͦn diſer edelre· M·
4 er ſol ſich
ſelben beſnidē von aller vnoꝛdenv̄ge· vn̄
dʒ von grunde Her vs in allen wiſen·
[56r]vn̄ neigūge liebes· vn̄ leides
5 ſnit die boͤſen
gebꝛeſtē abe· vn̄ daʒ in bꝛichet hovbet noch
arm· noch bein·
6 Halt ſtille daʒ meſſer biʒe
dv beſiheſt waʒ dv ſnidē ſv̍lleſt·
7 vnd kunde
der wingarter niht die kunſt er ſnide· alſo
balde abe daʒ edel holtʒ· daʒ die tru̍beln ſchie-
re bringē ſol alſo daʒ boͤſe· vnd verderbete
den wingartē·
8 Alſo tuͦnt ſolliche lu̍te
9 ſi en ku̍n-
nē nv̍t diſe kvnſt·
10 ſi laſſent die vntu̍gende
vnd die unrehte neigūgen ī deme grunde
der nature· vnd howent· vnd ſnidēt abe die
arme nature·
11 Die nature iſt ī ir ſelb͛ guͦt
vnd edel
12 waʒ wiltu der·
13 wan dan dʒ ʒit der
fru̍hte ſolte komē· Daʒ iſt ein goͤtlich leben
So haſtu die nature v͛derbet·
Abschnitt 11
1 Her nach ſo
heftet man· vnd ſticket die reben Man bu̍-
get die reben· die reben vō obenā nider
wert· vnd ſticket ſi mit ſtarkē ramē· Da
mit ſi vf gehaltē w͛dent·
2 Da bi mā nemen
mag· daʒ ſuͤſſe heilige leben· vn̄ heilige bilde
vnd daʒ liden vnſ͛s h͛ren
ih̓c xp̄c der alles
des guͦtē· M· enthalt ſu̍llen ſin· vnd dʒ der
[56v]ɱ· wider geboͤvget ſol w͛den ſin oberſte
nider wert· in deme in ſinkēne in ware
vnd͛ woꝛfenre demvͤtikeit in den grunt ī
xp̄m· in d͛ woꝛheit nv̍t mit geloſen Sun-
d͛ von grunde· Oͮch von alle die krefte in-
dewendig· vnd vſſewendig ſinneliche
begerliche· vnd v͛nv̍nftige krefte· ſo die al-
ʒe male w͛dent gegu̍rtet ein iekliche vf
ire ſtat· Daʒ noch die ſinne· Noch der wil-
le· noch in enkeine kraft fri in werde dan
gebundē· vnd vf gegu̍rtet ſtan in rehter
oꝛdenūgen vnder· den goͤtlichē willē· Daʒ
got ewikliche gewellet hat· in ſime ewe-
klichē willen·
Abschnitt 12
1 Dar nach vnd͛ grebet man
die ſtoͤcke· vnd rvͤrt dis vnkrut vs
2 Rehte
alſo ſol der· ɱ· ſich vnder grabē mit tieffe-
me gemerke ſins grundes· obe noch v̍t
da ſi· Daʒ er daʒ vs ruͤre· vmbe daʒ die
goͤtliche ſvnne deſte vnmitteliche deme grū-
de mv̍ge genehē· vnd geſchinē· vnd leſt die
oͤberſte kraft· da wirkē·
3 So ʒu̍het die ſvn-
ne die fu̍htekeit her vs in die lebende kra-
[57r]ft· die in deme holʒe v͛boꝛgē lag· vn̄ die tru̍-
beldie gent vil ſchone her fu̍r·
4 Oͮch kinder d͛
ſinē winſtog alſus bereite daʒ die goͤtliche
ſvnne dꝛin gewirken· vn̄ geſchinē mohte· we-
licheedele du̍re fruht ſolte got vs dem· M· ʒie-
hē·
5 Dan ſchinet die ſvnne· vnd wirket ī die
tru̍bele· vn̄ duͦt ſi mīnenklichen bluͤgē·
6 Oͮch
die bluͦmē ſint von ſo guͦteme edelen rovche
Daʒ alle v͛giftniſſe der roͮch ʒvͦ male v͛tribet
7 Noch krotte noch ſlange in mag den rovch
nv̍t erliden·
8 Oͮch kinder kind͛ da· die goͤtliche
ſvnne diſen grunt vnmittelichē beruͤrt Oͮch
ī aller der fruht die dan vs geʒogen wirt
inwendig· vnd vſſewendig· Oͮch die get ſo
luterlichē vf got· vn̄ bluͤget ſo wūnēklichē
in eime luter got meinēde· Daʒ in d͛ worheit
ſo wunderliche edellichē roͮch
a get daʒ von
not alle v͛giftniſſe· des altē slangē von not
fliehē mvͦs·
9 y̍a in der worheit hettēt alle die
tu̍fele geſwoꝛē· die in der hellen ſint· vn̄ alle
die· ɱ· die in ertriche ſint ſi enkunde dem lu-
ter got meinenden· ɱ· nv̍t geſchaden
10 ie ſi ſich
[57v]des me befliſſen ime ʒe ſchadē· ſo ſi in ie tief-
fer· vnd hoͤher erhuͦben· ſo er rehte· hie inne
were·
11 vnd wirt er mit diſer bluͤte geʒogen
in den tieffen grunt der hellen· Es mvͦſte ei-
me himelriche· vnd got· vnd ſelikeit da in
der hellen w͛den·
12 vn̄ dar vmbe der diſe bluͦ-
mēin der woꝛheit hette· Der endoꝛfte ſich
nv̍t voͤꝛhtē in enkeinre wiſen noch fu̍r wu̍-
rfendie ime engegē loͮffen waʒ daʒ ſi
13 da
got luterlichen gemeint wirt· Da en mag
ime nv̍t gew͛ren noch geirrē·
14 Dan kūmet
die ſvnne noch klerlich͛· vnd wirfet ire hitʒ
ʒe vf diſe fruht· vn̄ maht ſi tu̍nne ie me
vn̄ me· vn̄ begīnet die ſuͤſſekeit da ie me
vn̄ me ſich ſoſſen· vnd beginnent die mittel
gar tu̍nne w͛den· Alſus in diſeme daʒ die
mittele ʒvͦ leſt alſo tu̍nne w͛dēt· Daʒ man
die goͤttliche in bliclichē hat vil nach an
vnderlos·
15 alſo dicke· vnd alſo ſnel alſo man
ſich zvͦ gekerē mag· So vint man von in
binnē· Diſe goͤtliche ſvnne ſchinē vil kla-
re· Dan alle ſvnnē an deme himele ie ge-
[58r]ſchinē·
16 vn̄ wirt· alſo alle des· ɱ· wiſe alſo
v͛gottet daʒ er enkeins dinges· alſo werlic-
hēals gotʒ in gefuͤlt· noch in ſmacket· noch
in weis in eīre weſelich͛ wiſen· Doch v͛re
v̍ber v͛nunftig wiſſen· vnd wiſen·
Abschnitt 13
1 Her
nach ſo bꝛichet man· vnd bloͤſſet die blet-
tere abe· Daʒ die ſvnne ſvnder alle mitte-
le mv̍ge vf die fruht ſich gegieſſen·
2 alſo
ſo vallēt rehte alle mittel in diſen· M· abe
vnd enphahet alles ſvnd͛ alle mittel·
3 Hie
vellet gebet abe· vnd die bilde der heiligē
vnd wiſen· und vͤbūgen·
4 vnd oͮch in ſol der
ɱ· nv̍t abe w͛fen bitʒ das es ſelber abe vel-
let
5 Dan in deme da wirt die fruht ſo vn-
ſpꝛechēliche ſvͤſſe· Daʒ dan abe enkeī ver-
nv̄ft verſtan en mag· vnd kūmet alſo v͛re
daʒ der geiſt in diſeme ſo v͛ſinket· daʒ er
die vnderſcheit ſo verlu̍ret·
6 er wirt alſo
ein mit der ſuͤſſekeit der gotheit· daʒ ſin we-
ſen· alſo mit dem goͤtlichē weſen durch gan-
gē wirt· Daʒ er ſich v͛lu̍ſet rehte· als ein
tropfe waſſers in eime groſſen vaſſe wi-
[58v]nes·
7 Alſo wirt der geiſt v͛ſunken in got
in goͤtlich͛ einikeit· daz er da verluſt al-
le vnderſcheit· vnd alles das ī dar hat
bꝛaht· Daʒ v͛lu̍ret da ſinē namē alſo de-
mvͤtikeit· vnd meinūge· vnd ſich ſelber
iſt ein luter ſtille heimeliche einikeit Svn-
d͛ alle vnderſcheit·
8 Oͮch kind͛e hie wirt
meinūge· vnd demvͤtikeit ein einveltikeit
ein weſenliche ſtille v͛boꝛgēheit· Daʒ man
es kume gemerken kan
9 Oͮch in diſeme eī
ſtunde ʒe ſinde· y̍a ein oͮgenblik· Daʒ iſt
tuſent werbe nv̍tʒʒer· vn̄ gotte w͛der dan
xl· iar in den eiginen vf ſetʒē·
Abschnitt 14
1 Daʒ vns
dis allen w͛de· des helfe vns got
2 Amen